De betekenis van: als katjes muizen krabt men ze niet
Het Nederlandse spreekwoord 'als katjes muizen krabt men ze niet' klinkt wellicht wat ouderwets, maar het wordt nog steeds af en toe gebruikt — vooral in Vlaamse gebieden en in literatuur of opvoedkundige contexten. In dit artikel leggen we de herkomst en betekenis uit, en hoe het spreekwoord op verschillende manieren geïnterpreteerd kan worden.
Letterlijke en figuurlijke betekenis
De letterlijke uitleg
De uitdrukking verwijst letterlijk naar jonge katjes (kittens) die tijdens hun eerste levensfase nog niet jagen of schade veroorzaken. Katjes die muizen, oftewel jagen, worden dan als ongewenst gezien of gestraft. Maar zolang ze onschuldig zijn, zoals echte jonge katjes, laat men ze met rust.
Figuurlijke betekenis
Figuurlijk betekent het dat zo lang iemand zich rustig en onopvallend gedraagt, hij of zij meestal met rust gelaten wordt. Maar zodra iemand zich actief of assertief begint te gedragen (muist of initiatief neemt), kunnen de reacties negatief worden of kan diegene op weerstand stuiten. Het spreekwoord wijst dus op de spanning tussen passiviteit en assertiviteit binnen sociale of maatschappelijke kringen.
Toepassingen in het dagelijks leven
Op school of op de werkvloer
Op school of op kantoor kan deze uitdrukking een waarschuwing zijn over de risico’s van opvallen. Iemand die ‘te veel opvalt’ kan kritiek of weerstand verwachten, terwijl wie zich stil houdt, vaker ongemoeid blijft. Dit kan betrekking hebben op collega's die zich te ambitieus opstellen of leerlingen die ‘boven het maaiveld’ proberen uit te steken.
In opvoeding en gezinsleven
Ouders gebruiken het spreekwoord soms om kinderen met een sterk karakter te corrigeren. Het is een manier om te zeggen: wees voorzichtig met hoe je jezelf profileert, want dat kan reacties oproepen.
Herkomst van het spreekwoord
Het spreekwoord komt uit het oude Nederlands en wordt al eeuwen gebruikt in de Lage Landen. Vooral in Vlaanderen is het nog in gebruik. In het Middelnederlands bestond al een verwante vorm van deze uitdrukking die op ongeveer dezelfde betekenis neerkwam.
Moderne inzichten over assertiviteit
Hoewel het spreekwoord een bepaalde waarschuwing bevat, is het in moderne tijden niet altijd wenselijk om passief te blijven. In de huidige maatschappij wordt assertief gedrag vaak gewaardeerd, vooral in professionele en persoonlijke ontwikkeling. Toch blijft het spreekwoord een waardevolle uitdrukking om stil te staan bij de balans tussen opkomen voor jezelf en het risico op weerstand.
Samenvattend
Het spreekwoord 'als katjes muizen krabt men ze niet' betekent dat men vaak met rust wordt gelaten zolang men zich rustig houdt. Zodra iemand assertief wordt of initiatief toont, kan dat reacties oproepen. Het is een spreekwoord met een rijke geschiedenis en dubbele bodem die ook in het moderne leven nog van toepassing kan zijn.
