Wat is het boomerang-effect?
Het boomerang-effect is een psychologisch fenomeen waarbij een poging om iemands gedrag of overtuiging te veranderen juist het tegenovergestelde effect heeft. In plaats van dat iemand wordt overtuigd, houdt die persoon nog sterker vast aan zijn oorspronkelijke mening of gedrag. De term is afgeleid van het werpen van een boemerang: je doet iets met een bepaald doel, maar het komt precies tegenovergesteld terug.
Hoe werkt het boomerang-effect?
Het boomerang-effect ontstaat vaak wanneer mensen aandringen op gedragsverandering op een manier die als dwingend of belerend wordt ervaren. De ontvanger voelt zich dan bedreigd in zijn autonomie en reageert door juist het tegengestelde te doen van wat wordt geadviseerd. Dit wordt ook wel de zelfbeschikkingstheorie genoemd: mensen willen een gevoel van controle behouden over hun eigen keuzes.
Psychologische reactantie
Een belangrijke verklaring voor het boomerang-effect is psychologische reactantie. Dit is een bepaalde vorm van weerstand die optreedt wanneer mensen het gevoel hebben dat hun vrijheid van keuze wordt beperkt. Ze proberen die vrijheid te herstellen door juist tegen de instructie in te gaan, ook al is dat niet in hun eigen voordeel. Dit zie je bijvoorbeeld terug in campagnes tegen roken of drinken, waar sommige mensen juist meer gaan gebruiken na het zien van waarschuwingen op verpakkingen.
Voorbeelden van het boomerang-effect
Een klassiek voorbeeld is te vinden in gezondheidscampagnes. Stel dat een overheid waarschuwt voor de gevaren van energiedrankjes. Sommige jongeren zien dit niet als waarschuwing, maar als uitdaging en gaan het juist bewust gebruiken. Dit is het boomerang-effect in actie. Ook in marketing komt het voor: een teveel aan reclame over een bepaald product kan consumenten irriteren, met als gevolg dat zij het product vermijden in plaats van het te kopen.
Hoe kun je het boomerang-effect voorkomen?
Door communicatie subtieler aan te pakken, kan het boomerang-effect worden voorkomen. In plaats van streng te vertellen wat iemand wel of niet moet doen, kan er beter gekozen worden voor informatieve of verhalende boodschappen die ruimte laten voor eigen interpretatie. Vertrouwen opbouwen, opties bieden en de autonomie van de ontvanger respecteren zijn belangrijke factoren om weerstand te vermijden.
Gebruik van framing
Framing is een communicatietechniek waarbij informatie op zo'n manier wordt gepresenteerd dat het aantrekkelijker of acceptabeler is voor de ontvanger. In plaats van te zeggen “Stop met energiedrank drinken”, kun je bijvoorbeeld framen met “Wat gezondere alternatieven die je energie geven gedurende de dag.” Zo wordt de boodschap positiever ontvangen en is de kans op een boomerang-effect kleiner.
